Weinig grenzen zijn zo onverbiddelijk als die van de demografie. En ze zien er niet bijster gunstig uit voor Europa en het concurrentievermogen van de Europese economie. ‘Als we in 2050 net zo veel mensen op de arbeidsmarkt willen hebben als nu, is er een tekort te vullen van zestig miljoen. Dat is veel te groot om via immigratie op te vangen’, zegt Rainer Münz, hoofdeconoom van de Oostenrijkse spaarbank Erste Group en deskundige op het gebied van demografie. Om een gat van zestig miljoen werkenden te vullen, zouden we met zijn 500 miljoen moeten inschikkken om plaats te maken voor 120 miljoen Aziaten en Afrikanen — werkenden plus aanhang. Münz, die is verbonden aan de Brusselse denktank Bruegel, zegt het met een brede glimlach, maar is ijselijk serieus. Het lijkt er nu niet op, maar er staat een mondiale oorlog om talent voor de deur. Europa is immers niet het enige probleem. Rond 2020 krijgt ookhet immense China behoefte aan buitenlandse arbeidskrachten. Maar de Europese bereidheid om meer mensen op te nemen, heeft nu al zijn grens bereikt. Het Zwitserse referendum is maar het topje van de ijsberg. Er is een brede maatschappelijke onderstroom die geen politieke leider kan negeren, stelt Münz. Als gevolg daarvan is het Europese beleid ‘totaal asymmetrisch’. Maatregelen om immigratie in te perken werken in feite als een belasting op de inheemse bevolking. Om zaken als de ouderenzorg betaalbaar te houden, zouden we immigranten eigenlijk met bloemen aan de grens moeten opwachten. Maar hoe ouder de bevolking, des te feller de weerstand tegen ‘indringers’. Ook electoraal lopen we in de val van de demografie. In 2050 zijn de meeste kiezers 50-plus. Een echte remedie ziet hij niet. ‘De weerstand tegen hogere pensioenleeftijd is nog groter dan tegen immigratie. Bovendien is het niet genoeg. Als iedereen tien jaar langer werkt, is het gat nog niet half gedicht.’ Robots? ‘Door wie wilt u straks liever worden verzorgd, een Japanse robot of een Filippijnse verpleegster? En waar betalen robots belasting? Om het sociale stelsel in stand te houden hebben we inkomsten nodig.’ Meer kinderen? Een meewarige grijs trekt over zijn gezicht. ‘Een kind dat vandaag wordt verwekt, komt midden jaren 30 op de arbeidsmarkt.’ De maatschappelijke trend in Europa gaat, Frankrijk en Scandinavië uitgezonderd, eerder de kant op van minder dan van meer kinderen. Vrouwen willen minder kinderen naarmate ze beter worden opgeleid. Münz heeft niet veel fiducie in de bereidheid van mannen om op grote schaal huishoudelijke taken over te nemen. Wat er moet gebeuren, is volgens hem wel duidelijk: strategisch nadenken over het aantrekken van gekwalificeerde arbeidskrachten en in Europees verband afspraken maken met uitzendende landen om immigratie in goede banen te leiden. Münz vindt het bespottelijk dat de EU-landen immigratie krampachtig onder hun controle houden, terwijl grensbewaking en asielbeleid wel gemeenschappelijk worden aangepakt. Politiek gezien is meer mobiliteit binnen de EU waarschijnlijk het hoogst haalbare. Een kwart van de Spanjaarden zit zonder werk, terwijl ze in Stuttgart zitten te springen om mensen. Mensen moeten meer vreemde talen leren, moeten hun pensioenrechten mee kunnen nemen naar het buitenland en moeten daar ook gemakkelijker erkenning krijgen voor hun diploma’s. Regeringen zouden volgens Münz ook moeten nadenken over de bevordering van het eigenwoningbezit. Om budgettaire redenen, zoals nu in Nederland, maar ook omdat het eigen huis bij een inzakkende woningmarkt een rem blijkt op mobiliteit.
Bron: Rik Winkel, in FD van zaterdag 5 april 2014
aad vredenbregt 