We zien dat steeds meer technische bedrijven orders moeten laten lopen omdat ze over onvoldoende technisch geschoolde werknemers beschikken om aan de vraag te kunnen voldoen. Op termijn kan deze ontwikkeling leiden tot een lagere economische groei in ons land. Snelle en gemakkelijke oplossingen om deze tekorten te verminderen liggen niet voor de hand.
Tot voor kort werd veel verwacht van langer doorwerken tot 67 jaar en ouder. Inmiddels worden de nadelen van deze optie steeds duidelijker en is de ruime meerderheid van de mensen voorstander van een terugkeer naar een AOW-leeftijd van 65 jaar (o.m. voor zware beroepen) en zien we veel voorstanders van flexibele en deeltijdpensioenen.
Deze week verscheen er een rapport van het Centraal Plan Bureau (CPB) waarin het kabinet gewaarschuwd werd voor de negatieve effecten van de ophoging van de AOW-leeftijd. De Tweede Kamer zal zeker om een reactie vragen.
Revolutie
Rutte III, werkgevers en werknemers, maar ook iedereen die een opleiding of studie volgt moet nu al rekening gaan houden met revolutionaire maatschappelijke en economische veranderingen. Drie ontwikkelingen spelen daarbij een hoofdrol.
- Een versnelling van de digitalisering van de economie, de arbeidsmarkt en productie- en bedrijfsprocessen (onlinewereld).
- De opmars van het gebruik van innovatieve technologieën, zoals kunstmatige intelligentie, het internet of things, big data, 3D-printen, robotica, blockchain, nano- en biotechnologie enz.
- De immense effecten van de klimaatmaatregelen die zijn afgesproken om de doelstellingen van het klimaatverdrag van Parijs te kunnen realiseren.
Revolutionaire mix
Door deze revolutionaire mix zal de bestaande economie die van oudsher fysiek is, en wel 3.0 wordt genoemd, transformeren naar een nieuwe economie, aangeduid als 4.0. Daarin staan digitalisering, innovatieve technologieën en klimaat centraal. Met name het mobiele internet heeft steeds meer invloed op bedrijfsprocessen.
De effecten van de wereld van 4.0 zijn ongekend. Alles wordt in een snel tempo op zijn kop gezet, zoals de arbeidsmarkt, de businessmodellen van bedrijven, de zorgsector, het onderwijs, maar ook de overheidssector. Bestaande bedrijven en instellingen die niet of niet snel genoeg op 4.0 inspelen, zullen niet overleven. Voorbeelden daarvan zien we in alle bedrijfssectoren, zoals in de retail sector, de muziekindustrie, de reissector, de uitgeef- en boekenwereld, het bankwezen, de advieswereld (accountants, fiscalisten, consultants) enz.
Maatregelen nodig
Kijken we naar het Nederlandse bedrijfsleven dan valt op dat voor veel ondernemers, met name in het midden- en kleinbedrijf, de nieuw economie nog een ver van mijn bed show is. Daardoor missen ze kansen en lopen ze ook het risico dat ze niet overleven. Ook in politiek Den Haag staat 4.0 nog niet hoog op de agenda. Dat zou wel het geval moeten zijn. Haagse beleidsmaatregelen moeten inspelen op 4.0 en dat geldt in het bijzonder voor de arbeidsmarkt.
Onder het kabinet Rutte II werden beleidsmaatregelen op dit terrein in hoofdzaak gericht op de oude wereld van 3.0 en dat geldt ook voor het regeerakkoord van Rutte III. Nederland heeft een integrale aanpak nodig waarbij politiek Den Haag, werkgevers en werknemers, gezamenlijk en proactief gaan inspelen op de wereld van 4.0. Daarbij moet ook de AOW-leeftijd en ons pensioenstelsel worden betrokken en de trends die niet te stoppen zijn.
We stippen ze hieronder aan.
• De arbeidsmarkt gaat onherkenbaar veranderen. Naar schatting zal op de korte termijn 10% van de bestaande banen door automatisering verdwijnen en circa een kwart van de bestaande functies krijgt een andere inhoud. Dit proces zal versnellen en dan gaat het om veel hogere percentages. Nieuwe banen ontstaan vooral in de smart industry en de klimaatsector.
• Nederland krijgt met zijn open economie te maken met een scherpere internationale concurrentie, waarbij landen met onder andere lage belastingtarieven bedrijven en toptalenten lokken.
• Onze inkomensverdeling die nu internationaal als redelijke evenwichtig geldt, zal snel verslechteren. Dat komt vooral door een succesvolle bovenlaag van ondernemers, maar ook werknemers (winnaars in de nieuwe economie) en een groeiende groep werknemers met ‘verkeerde’ opleidingen (verliezers van 4.0).
Deze ontwikkelingen vragen in ieder geval om verschillende maatregelen.
• Ons hoger onderwijs moet veel sneller vernieuwen. Veel instellingen leiden nog op voor de banen van gisteren in plaats van voor 4.0. In alle bedrijfssectoren zijn hogere budgetten nodig voor permanente om- en bijscholing die zich richten op de nieuwe arbeidsmarkt en de smart industry.
• In het beleid moet veel meer aandacht worden besteed aan ondernemerschap. Het aantal ondernemers en zzp’ers blijft toenemen.
• Voor het realiseren van een duurzame groei moet de nadruk liggen op het mkb, innovatieve starters en zogenoemde scale-ups.
Uitdagingen
Om Nederland welvarend te houden moet Nederland volop inzetten op digitalisering, innovatieve technologieën, robots en creatieve klimaatmaatregelen. Daarbij is het zeker nodig om met oplossingen te komen voor de negatieve effecten van de digitale- en tech-revolutie. Vooraf en niet achteraf!
De winnaars van de nieuwe economie zijn ondernemers die in hun onderneming human capital centraal stellen en digitalisering, nieuwe technologie, klimaatbeleid en innovaties integreren in hun bedrijfsbeleid.
Alleen met goed gekwalificeerde en betrokken medewerkers en voortdurend investeren daarin, kan een bedrijf in economie 4.0 de concurrentie met andere ondernemers winnen en zo ook toptalenten behouden.
En dit geldt ook voor overheidsorganisaties.
©️ WILLEM VERMEEND & RICK VAN DER PLOEG
aad vredenbregt 